DİKKAT EKSİKLİĞİ
Dikkat; öğrenmek için odaklanabilme becerisidir. Dikkat süresi 12 yaşa dek yaşla birlikte artar. Dikkat, yaş, IQ ve gelişim düzeyine göre değerlendirilmelidir. Dikkat eksikliği olan bireyler gerek günlük gerek akademik yaşamlarında desteğe ihtiyaç duyarlar. DEHB’li bireyler konsantre olamazlar, dikkatleri kısa sürelidir ve çabuk dağılır.
Okul öncesi dönemde; yeterince oyuna konsantre olamazlar, sık etkinlik değiştirirler. Her şeyden çabuk sıkılan ve bıkan bu çocuklar, oyuncaklardan dahi sıkılıp kısa bir süre sonra onları parçalamayı tercih ederler.
Okul döneminde; dersi dinlemekte, tahtada yazılanları takip etmekte, ödevleri akılda tutmakta, verilen komutları takip etmekte, günlük programları organize etmekte, kendi başlarına ödev yapmakta güçlük yaşarlar, sık sık eşyalarını kaybederler ve yazılı sınavlarda çok fazla dikkatsizlik hataları yaparlar. Bu nedenle çok iyi bildikleri bir soruyu dahi yanlış cevaplayabilirler. Dikkatlerini sürdürmekte zorluk çektikleri için bir süre sonra yaptıkları işten sıkılıp, hayale dalıp giderler. Bu durumun önüne geçebilmek ve derste uyanık kalmalarını sağlamak için özellikle sınıfta en önde, öğretmen masasına en yakın sırada, pencere kenarından uzakta oturmaları sağlanmalıdır. Ayrıca dalıp gitmemesi için uygun bir şekilde sık sık uyarılmaları, ancak bu uyarılar yapılırken sınıf arkadaşları arasında sık sık uyarılan pozisyonuna düşmemesi için dozun iyi ayarlanması gerekmektedir. Örneğin; arada dersle ilgili soru sormak, hareket etmesine izin vermek adına sınıfta ders materyallerinin dağıttırılması sıkılmasının önüne geçerek dersten aldığı verimi arttıracaktır.
Başka birinin süpervizyonu altında yapabildiklerini yalnızken yapamazlar. Anne ya da babayı ders çalışırken sürekli yanlarında isterler. Üzerine aldıkları bir işi sürekli bitirmekte zorlanır ve bir işi bitirmeden hemen diğerine geçerler. Kendileriyle konuşulduğunda sanki konuşanı dinlemiyormuş görüntüsü verirler. Bir komutu birkaç defa söyledikten sonra yerine getirirler.
Dikkat eksikliği daha çok görev ve sorumluluk alanlarında olmaktadır. Sevdiği etkinliklerde (Örneğin bilgisayar oyunları, TV vb.) uzun süre odaklanabilirler. Ev içinde günlük yapmaları gereken işler konusunda sorumluluk almak istemezler. Genellikle dağınıktırlar ve kurallardan hoşlanmazlar.
AŞIRI HAREKETLİLİK (HİPERAKTİVİTE)
Aslında her çocuğun hareketli olması beklenir. Ancak DEHB’de ise çocuğun hareketliği aşırıdır ve yaşıtlarıyla kıyaslandığında farklılık hemen anlaşılır.
Küçük çocuklarda; sürekli kıpırdama, yerinde duramama, bir yerlere tırmanma, motor takılmış gibi koşuşturma şeklinde ortaya çıkar. Bu çocuklar aşırı gürültülüdürler, sessiz bir şekilde oynamakta, oturmakta, eğlenmekte ve çalışmakta güçlük çekerler. Oturmaları gereken durumlarda ise elleri ayakları kıpır kıpırdır.
Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde; uzun süre bir yerde beklerken aşırı sıkılma ve içsel huzursuzluk şeklinde görülür.
DÜRTÜSELLİK
- Düşünmeden eyleme geçerler.
- Küçük çocuklar; acelecidir, bekleyemezler, oyun ilişkilerinde problem yaşarlar.
- Büyük çocuklar; kuralları yok sayarlar. Düşünmeden konuşur, sorulara düşünmeden yanıt verir ve sık sık başkalarının sözünü keserler. Yenilik arayışları nedeniyle riskli davranışlarda bulunurlar.
- Engellenme toleransları oldukça düşüktür.
Klinik Psikolog
Sena Karaduman
